غدیر ، محور وحدت شیعه و سنی
در شرایطی که دشمن با تمام توان و استفاده از ابزارهای مختلف اختلاف قومیت ها و ملیت ها ، بخصوص بین شیعه و سنی را مد نظر قرار داده است بر همه صاحبنظران و متفکران مسلمان لازم است با بهره گیری از اصول و اعتقادات مشترک و محکم زمینه تفاهم ، وحدت و انسجام را بیشتر و عمیق تر نموده و امید دشمن را به یاس تبدیل نمایند . بی تردید یکی از فضاهایی که دشمن با تمسک به آن در صدد القاء شبهه و ایجاد تفرقه در صفوف مسلمانان است موضوع ولایت و امامت است . در صورتی که با اندک تتبعی در منابع دینی این نتیجه به دست می اید که از نظر مبانی و اصولی اختلاف بین شیعه و سنی در این امر چندان جدی نیست . همچنانکه در فرازهای ذیل می اید علمای اهل تسنن نیز در بسیاری از عقاید شیعه با آنان هم نوا و هم گرا هستند . در این مقاله سعی شده است گوشه هایی از این همگرایی و وحدت افق بین منابع و علمای شیعه و سنی در زمینه ولایت و امامت علی (ع) نشان داده شود .
از بستر ولادت تا رحلت نبی (ص)
شیعه و سنی در این نکته متفق القولند که امام علی (ع) از همان بدو تولد عطر پیامبر اکرم (ص) را استشمام نموده و انس با آن بزرگوار را تجربه کرد .به تعبیری دیگر همراهی و همگامی علی (ع) با رسول خدا (ص) از وقتی شکوفه زد که قنداقه نازنین طفل ابوطالب در آغوش گرم محمد (ص) قرار گرفت و لبخند ملیح و عاشقانه نوزاد فاطمه بنت اسد با جان محمد عجین شد . و مدتی بعد طفلی که دوران خردسالی خویش را در کنار پیغمبر و در بستر پاکش گذرانده اکنون به سنین نوجوانی رسیده و افتخار این را دارد که بعد از خدیجه (س) اولین فردی باشد که به ندای مراد و محبوبش که اینک پیامبر خدا شده لبیک گفته و دل و جانش را با نوای ملکوتی" اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله" عطراگین سازد در تمام مراحل و فراز و نشیب ها پا به پای رسول خدا بوده و همو آخرین فردی باشد که کنار بستر رسول الله با چشمانی اشکبار پرواز ملکوتی نبی خاتم را شاهد باشد و کفن ، تجهیز ، تشییع و تدفین و استمرار حرکت الهام بخش و انقلاب نبوی آن برزگوار را به عهده گیرد .
این حدیث علاوه بر کتب شیعه در منابع اهل سنت از جمله ، تاریخ الامم و الملوک ، نوشته طبری ، صفحه 217، کامل ابن اثیر ، جزء دوم ، نقض العثمانیه تالیف امام ابو جعفر اسکافی معتزلی ، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ، جلد سوم صفحه 263 ذکر شده و صحت آن مورد تایید قرار گرفته است .
این حدیث فرازهای متعددی دارد که به برخی از آن اشاره می گردد .
-در جریان جنگ خیبرپیامبر پرچم اسلام را در دست به اهتزاز دراورده و فرمود : کسی را به جنگ خواهم فرستاد که خدا هرگز اورا خوار و رسوا نمی کند . خداو رسولش را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست دارند . همه منتظر بودند ببینند پیامبر کدام یک را انتخاب خواهد کرد . پیامیر نگاهی به اصحاب کرده و سپس سوال کرد : علی کجاست ؟ علی جلو آمد ، رسول خدا پرچم را به دست علی داد و اورا رهسپار جنگ کرد . و علی رفت و حماسه خیبر را ایجاد کرد و برگشت .
- پیامبر (ص) ماموریت حساس قرائت سوره برائت بر اهل مکه را به علی سپرده و او را راهی مکه نمود – آیه تطهیر در شان علی ، فاطمه ، حسن و حسین نازل شد و آنان افتخار اهل بیتی پیامبر را داشتند .
- در لیله المبیت ، علی جان خود را در طبق اخلاص نهاد و علیرغم خطر زیادی که داشت در بستر پیامبر خوابید .
- در جریان جنگ تبوک علی (ع) از اینکه پیامبر به او اجازه حضور نداده بود به گریه افتاد . رسول خدا یک بار دیگر موضوع جانشینی علی (ع) را مطرح کرده و به او فرمود : علی جان ، نسبت تو به من مانند نسبت هارون به موسی است . اکنون که من به جنگ می روم تو باید در غیاب من جانشین و خلیفه من باشی .
-به دستور خداوند تمام در های منتهی به مسجد مدینه بسته شد مگر درب خانه علی(ع)
-پیامبر به علی فرمود : انت ولی کل مومن بعدی و کل مومنه ، علی جان تو پس از من مولای هر مومن و مومنه هستی .
- رسول خدا (ص) فرمود : من کنت مولاه فان مولاه علی . هرکس که من مولای اویم پس علی هم مولای اوست .
در کتاب مسترک حاکم جزء3 صفحه 129از جابر نقل شده است : روزی پیامبر دست روی شانه علی گذاشت و سه بار با صدای بلند فرمود : هذا امام البرره ....این علی امام و پیشوای نیکان است .و در بیانی دیگر فرموده : انه سید المسلمین و امام المتقین و قائد الغر المحجلین . علی پیشوای مسلمانان ، امام متقیان و قائد پیشانی سفیدان و نورانیان است .
در کتاب کتاب حلیه الولیاء نیز حدیثی بدین مضمون به چشم می خورذ : پیامبر به علی ابن ابی طالب فرمود : مرحبا بسید المسلمین و امام المتقین . آفرین به پیشوا و امام مسلمانان و پرهیز کاران.
ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه جزء 2 صفحه 449می نویسد : پیامبر اسلام فرمود : خدا به من این گونه توصیه کرده است ، علی پرچم هدایت ، امام دوستان ، نور اطاعت کنندگان من و کلمه ای است که پرهیز کاران باید بدان ملتزم و متعهد باشند .
سیوطی در جالمع الضغیر صفحه 107 می نویسد : پیامبر فرمود : انا مدینه العلم و علی بابها فمن اراد المدینه فلیات من بابها . من شعر علمم و علی دروازه آن شهر است ، هرکس که عزم ورود به شهر را دارد لاجرم باید از دروازه باید وارد گردد .
همچنین حاکم درجزء سوم صفحه 121و 124 مستدرک خود چنین می آورد :
رسول خدا فرمود : کسی که مرا اطاعت کند خدا را اطاعت کرده و کسی که فرمان من سرپیچی نماید خدا را سر پیچی نموده است و کسی که علی را اطاعت کند مرا اطاعت کرده و اگر از او روی برگرداند ازمن روی برگردانده است . و به همین مضمون حدیث دیگری روایت شده که پیامبر فرموده : ای علی ، هرکس از من جدا شود از خدا جدا شده و کسی که از تو جدا گردد از من جدا شده است .
در جزء 6کتاب کنز العمال و همچنین جزء مسند احمد نیز این حدیث به چشم می خورد :
قال رسو الله (ص) : من اراد یحیی حیاتی و یموت مماتی و یسکن جنه الخلد التی وعدنی ربی فلیتول علی ابن ابی طالب فانه لن یخرجکم من هدی و لن یدخلکم فی ظلاله .
رسول خدا فرمود : هرکس همخواهد زندگی و مرگش مانند من باشد پس دوستدار علی ابن ابی طالب باشد . چرا که این دوستی هرگز شما را از مسیر هدایت خارج ننموده و هرگز با تمسک به آن گوراه نخواهید شد .
و آخرین حدیث را از کنز العمال جزء 3 صفحه 156 نفل می کنیم :
پیامبر (ص) به عمار فرمود : ای عمار هرگاه دیدی علی (ع) راهی می پیماید و مردم راهی دیگر با علی باش و مردم را رها کن . او تو را به انحراف و پستی نمی کشاند و از مسیر هدایت خارجت نخواهد ساخت .
شان نزول و مضمون آیات55و56 سوره مبارکه مائده معروف به ایات ولایت است که اتفاقا مورد تایید بسیاری از علماء سنی نیز می باشد .
انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا یقیمون الصلوه و یوتون الزکاه و هم راکعون ومن یتول الله و رسوله و الذین آمنوا فان حرب الله هم الغالبون .
همانا ولی شما خدا ، رسولش و کسانی هستند که ایمان آورده ، نماز را به پای داشته ودر حال رکوع زکات می پردازند . و کسی که خدا ، رسول خدا و مومنین را به ولایت بگیرد ( عملی نیکو انجام داده ) . بی گمان حزب خدا پیروز است .
هیچ یک از مفسرین برجسته شیعه و سنی تردید ندارد که این آیه در شان علی (ع) نازل شده و منظور آن علی ابن ابی طالب است که در حال رکوع نماز با دادن انگشتری خود به فقیر رضای خداوند و خشنودی پیامبر (ص) را به دست آورد .
علمای بزرگ تسنن از جمله سنایی در کتاب صحیح خود به این مطلب صحه گذاشته است .
آخرین نکته ای که در این مقاله به عنوان نقطه دیگر همبستگی شیعه و سنی به آن می پردازیم حدیث غدیر است . بر خلاف تبلیغات زیادی که شده است ، حدیث غدیر و موضوع ابلاغ امامت امیر المومنین علی(ع) تنها در منابع شیعی دیده نمی شود. بلکه همچنان که مرحوم علامه امینی در مجموعه نفیس الغدیر بدان پرداخته اند کتاب ها و علمای بسیاری از اهل سنت نیز این واقعه را با جزئیات ذکر کرده و بر آن صحه گذاشته اند . حدیث شریف غدیر از جمله احادیث کاملا مورد اعتماد و از نظر سندی و سلسله روات خدشه ناپذیر بوده و در زمره روایات متواتره قرار می گیرد . بنابر این هیچ راهی برای تشکیک و تردید در این حدیث وجود ندارد . از جمله منابع اهل سنت که این واقعه را ذکر و بر آن صحه گذاشته اند به موارد زیر اشاره می شود :
صواعق ابن حجر ، مسترک حاکم ، تلخیص ذهبی ، مسند امام حنیل ، خصائص العلویه نسایی ، سنن ابن ماجه ، صحیح ترمذی ، صحیح نسائئ ، غایه المرام ، تاریخ الخلفاء سیوطی و....
